İsrail ordusunun baş prokuroru təcavüz sübutlarını sızdırdıqdan sonra niyə istefa verdi

İsrail ordusunun baş hüquqşünası, general-mayor Yifat Tomer-Yeruşalmi ötən ilin avqust ayında Sde Teiman həbsxanasında məhbusun kütləvi təcavüzünü əks etdirən görüntüləri sızdırdığını etiraf etdikdən sonra istefa verib. Bu video təcavüzdə ittiham olunan İsrail ordusunun bir sıra əsgərlərinin həbsindən sonra başlayan sağçı təzyiqlər fonunda avqustun əvvəlində mətbuata sızdırılmışdı. Cümə günü yaydığı istefa bəyanatında Tomer-Yeruşalmi təcavüzlə bağlı apardığı istintaqa sağçı dairələrdən gələn təzyiqləri görüntüləri sızdırmasının səbəbi kimi göstərib. O, bununla “hərbi hüquq-mühafizə orqanlarına qarşı yönəlmiş yalan təbliğatın” qarşısını aldığını iddia edib. Sızan görüntülərdə əsgərlərin gözləri bağlı fələstinli məhbusu tutub aparması, daha sonra təcavüzü gizlətmək üçün onu qalxanlarla əhatə etməsi görünür. İlkin ittihamnamədə deyilirdi: “15 dəqiqə ərzində ittiham olunanlar məhbusu təpikləyib, üzərinə çıxıb, onu döyüb və bədəninin hər yerinə, o cümlədən dəyənəklərlə vurub, yerdə sürüyüb və başına da daxil olmaqla, elektrik şoku verən silahdan istifadə ediblər”. İsrailin "Haaretz" qəzetinin əldə etdiyi tibbi məlumatlara görə, qurban hadisə nəticəsində bağırsaq yırtılması, ağır anal və ağciyər xəsarətləri, eləcə də qabırğaların qırılmasına məruz qalıb. Sonradan o, əməliyyat olunmağa ehtiyac duyub.

Hərbçilərin taleyi necə oldu?

Hadisə ilə əlaqədar ən azı doqquz əsgər həbs olunub. Onlardan beşi tez bir zamanda azad edilib. Fevral ayında qalan əsgərlər məhbusa qarşı “ağır dərəcədə zorakılıq” etməkdə ittiham olunublar, lakin təcavüzə görə yox. Məhkəmə prosesi hələ də davam edir. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının komissiyası ittihamın dəyişdirilməsini və İsrail ordusunun cinsi və gender əsaslı zorakılıq hallarını nəzərdən keçirərək, dəlillərə baxmayaraq, ittihamların yüngülləşdirilməsi qərarının məhkum olunarsa, “qaçılmaz olaraq daha yüngül cəza ilə nəticələnəcəyini” müəyyən edib.

İsrailli siyasətçilər niyə məsuliyyət tələb etmirdi?

Çünki onlar məsuliyyət tələb etməyi qeyri-vətənpərvərlik hesab ediblər. İsrailin ifrat sağçı siyasətçilərindən bəziləri, o cümlədən İrs Naziri Amixay Eliyahu, təcavüzdə ittiham olunan əsgərlərin həbsinə etiraz olaraq Sde Teiman həbsxanasına basqın edənlər arasında olublar. İsrailin sərt sağçı Milli Təhlükəsizlik Naziri İtamar Ben-Qvir 2024-cü ilin iyulunda Tomer-Yeruşalmiyə birbaşa müraciət edərək ivrit dilində yazıb: “Hərbi Baş Prokuror, əllərini ehtiyatda olanlardan çək!” O, təcavüzdə ittiham olunan əsgərlərə işarə edirdi. Ben-Qvirin ifrat sağçı həmkarı, Maliyyə Naziri Bezalel Smotriç də həmin vaxt sosial mediada aktiv olub, iddia edilən təcavüzkarların “qəhrəmanlar kimi, quldurlar kimi yox” rəftar edilməli olduğunu yazıb. Smotriç təcavüzdən sonra yaranan çaxnaşma zamanı sosial mediaya qayıdaraq, təcavüzlə bağlı inandırıcı ittihamları görməzdən gəlib və bunun əvəzinə “ehtiyatda olanlara zərər vermək məqsədi daşıyan və İsrailə dünyada böyük ziyan vuran, yayılan videonu sızdıranları tapmaq üçün dərhal cinayət istintaqına başlanılmasını və onlara qarşı qanunun bütün şiddəti ilə hərəkət edilməsini” tələb edib.

Tomer-Yeruşalminin istefasına reaksiyalar necə oldu?

İddia edilən təcavüzkarları müdafiə edən ən uca səslərdən bir çoxu, bu təcavüzün dəlilini paylaşan qadının istefasını da eyni dərəcədə böyük sevinclə qarşıladı. Tomer-Yeruşalminin istefasından saatlar sonra sosial mediada yazan Smotriç, onu və İsrailin hüquq sisteminin çoxunu tam korrupsiyada ittiham edib, həmçinin onların ordusuna qarşı “antisemit qan böhtanı” başlatdığını bildirib. Ben-Qvir də görüntülərin sızdırılmasında İsrailin hüquq sistemini tənqid edərək yazıb: “Hadisəyə aidiyyəti olan hər kəs məsuliyyətə cəlb olunmalıdır”. Hər iki nazir Baş nazir Benyamin Netanyahunun məhkəmə sistemini zəiflətmək və onun siyasi nəzarətini azaltmaq yönündə davam edən cəhdlərinin aktiv tərəfdarlarıdır.

Sde Teimanda fələstinlilərə qarşı başqa cinayətlər törədilibmi?

Ötən həftə İsrail tərəfindən Qəzzaya qaytarılan 135-dən çox mutilasiya edilmiş cəsədin Sde Teiman həbsxanasında saxlanıldığı, hər cəsədi müşayiət edən sənədlərdə göstərilir. Cəsədlərin bəzilərinin gözləri bağlı, bəzilərinin isə əlləri arxadan bağlı qalmışdı. Birinin isə boynuna ip dolanmışdı. Əsgərlərə qarşı irəli sürülən ittihamın azaldılmasını araşdıran BMT hesabatı həmçinin Sde Teiman həbsxanasında məhbusların – o cümlədən uşaqların – müntəzəm olaraq qandallanmasına, stresli vəziyyətlərdə saxlanılmasına, tualet və duşdan məhrum edilməsinə və döyülməsinə diqqət çəkib. Bəziləri cisimlərin daxil edilməsi, elektrik şokları və təcavüz də daxil olmaqla cinsi zorakılığa məruz qalıblar.

24 saat